Op 30 november 1857 is de begraafplaats een feit en is daarmee de oudste begraafplaats in de Haarlemmermeer.
Historie van de begraafplaats
In oktober 1855 wordt door Ds. Jan Jacob van Voorst uit Amsterdam aan de Hervormde Gemeente van Houtrijk en Polanen in de zojuist drooggemalen Haarlemmermeer in het aanvankelijk nog geheten Buurtschap Zwanenburg een kwart bunder land geschonken, om tot begraafplaats te worden ingericht. Voorwaarde is dat het een algemene begraafplaats zal worden, dus voor alle gezindten. Hoewel de kerk in Halfweg staat, destijds schuin achter het voormalige station, is daar geen ruimte voor een begraafplaats, zeker niet om of bij de kerk, wat toen wel heel gebruikelijk was. Daarom kiest Ds. Van Voorst voor deze optie.
Eerste begrafenis
De eerste overledene die op de begraafplaats wordt begraven is de heer Jan van der Fange, overleden 16 maart 1858 op 51-jarige leeftijd en begraven op 20 maart 1858.
Het inschrijven van de begravingen wordt de eerste 40 jaar door de heer J. Wils uitgevoerd. Na zijn overlijden wordt hij begraven in graf 1A-d-21. Als blijk van waardering is dit graf nog steeds als een eregraf aanwezig.
Het oorlogsgraf op deze begraafplaats
Op 30 januari 1944 wordt in de Houtrakpolder een Engelse bommenwerper, de Lancaster JB659, op de terugweg van Berlijn naar Londen door Duits afweergeschut neergeschoten. Het brandende toestel boort zich in de boerderij van de familie Van der Bijl aan de Machineweg. Twee van de zeven bemanningsleden worden uit het toestel geslingerd, de anderen verdwijnen met het toestel diep in de grond. Ook vader, moeder en vier kinderen van de boerderij komen hierbij om. De stoffelijke resten van de twee bemanningsleden worden begraven op deze begraafplaats.
Dit alles krijgt een vervolg in 2001, wanneer de stoffelijke resten van hun kameraden door de Havendienst van Amsterdam, bij uitbreiding van het haven-gebied, na het slopen van de boerderij, eindelijk kunnen worden geborgen. Hoewel de locatie dus bekend is, staan deze vijf jonge mannen in de oorlogs-registers dan nog steeds als vermist te boek. Na bijna 60 jaar komt hier dan toch een einde aan.
1e Uitbreiding
In 1952 wordt de begraafplaats, mede door de aanleg van het park, uitgebreid tot de huidige omvang van 1 hectare.
Bouw van de aula
Vanwege het toch algemene karakter van de begraafplaats, zoals destijds bedongen bij de schenking, wordt in 1960 besloten tot de bouw van de aula. Zo krijgen ook niet religieuze families de gelegenheid een herdenkingsdienst te houden. Ook de condoleances kunnen hier plaatsvinden. De opening vindt plaats in november 1963.
1974 De toegangspoort van de begraafplaats wordt vernieuwd
Het oude toegangshek blijkt toch dringend aan vervanging toe te zijn. Oud smid Huitema maakt het ontwerp en smid/constructeur Van Staaveren zorgt voor de uitvoering er van. De opbrengst van de jaarlijkse bazaar van de Hervormde vrouwenvereniging maakt alles financieel mogelijk.
1989 Wachtruimte bij aula krijgt overkapping
Exploitatie van de begraafplaats
De samenhang tussen kerk en begraafplaats zal meer dan een eeuw duren, totdat in 1979 wordt besloten om de begraafplaats apart onder te brengen in een stichting met de officiële naam:
‘Stichting Begraafplaats van de Hervormde Gemeente
van Houtrijk en Polanen’
Maar de verbondenheid met de Hervormde Kerk blijft onlosmakelijk, zoals de schenker het gewild heeft. De stichting krijgt een eigen bestuur dat, net als het kerkbestuur, gevormd wordt door vrijwilligers uit de kerkgemeenschap.
1996 aanleg Urnengraven
In dit jaar is nog braakliggende grond gereed gemaakt voor uitbreiding ten behoeve van urnengraven.
2000 De grote statige bomen langs het hoofdpad tegenover de ingang gaan vanwege hun ouderdom een gevaar vormen. Helaas moet tot kappen worden besloten. Zij worden door beuken vervangen
2006 2e Uitbreiding begraafplaats
Het laatste braakliggende gedeelte van de begraafplaats wordt gereed gemaakt om van het aantal graven uit te kunnen breiden. Op welke manier dit nog gaat gebeuren hangt mede af van de verandering in cultuur, ook in het begrafeniswezen.
2007/2008 Renovatie aula
De entree en wachtruimtes van de aula worden aangepast om te kunnen voldoen aan de wensen, normen en eisen van deze tijd. De sanitaire voorzieningen worden vernieuwd in overeenstemming met de huidige eisen. De schuin oplopende vloer bij de entree van de wachtruimte wordt rolstoel vriendelijk gemaakt.
1857-2007: De Begraafplaats bestaat 150 jaar
Het bestuur van de stichting grijpt de gelegenheid van dit 150-jarige bestaan aan om dat openbaar te gedenken, door ‘open dag’ te houden voor een ieder die zich op een of andere manier betrokken voelt bij de begraafplaats. Dit gebeurt met presentaties van Dunweg Uitvaartzorg, hovenier Bonarius en Wakker, steenhouwerij Zegstroo en uiteraard de Stichting zelf voor het inkijken van het oude archief. Ook is er gelegenheid om gewenste informatie te krijgen. Maar daar zal het niet bij blijven, want er wordt voor de aula een gedenkteken geplaatst. Een liggende plaat, ontworpen door tuin- en landschapsarchitect Bart Hoes, met een daarin gegraveerd toepasselijk gedicht van Ida M.G. Gerhardt.
Langzaam zie ik hen gaan
die ik nog bij mij had,
de bocht om van het pad.
Wat gouddoorschenen stof,
dan wordt het in de hof
nog stiller dan voorheen.
De Liefsten, – Eén voor één
26 mei 2011 Klokkenstoel wordt in gebruik genomen
Na de viering van het 150-jarig bestaan in 2007 staat de begraafplaats in 2011 in tegenstelling tot de gebruikelijke sobere bezoeken opnieuw in een wat meer vrolijke belangstelling. Na vele voorbereidingen en door vele giften en een aantal bijzondere subsidies en hard werken wordt op 26 mei 2011 officieel de op de begraafplaats gebouwde klokkenstoel in gebruik genomen. Het bijzondere ervan is de (luid)klok zelf. Deze is afkomstig uit de Grote Kerk te Halfweg, die helaas moet verdwijnen. Er is wel besloten om de toren te behouden en deze deel te laten uitmaken van een aldaar te realiseren appartementencomplex. Op 22 maart 2014 wordt het nog op de toren van genoemde kerk aanwezige lijf van de haan met een staaltje van hoogwerken “neergehaald” en op 6 juni 2014 wordt de weer geheel in glorieuze staat herstelde haan op de klokkenstoel geplaatst. Bij alle plechtigheden op de begraafplaats wordt in principe de klok geluid.
2011 In ditzelfde jaar moest helaas ook besloten worden om de eveneens statige bomen langs het tweede hoofdpad, ook vanwege ouderdom, te kappen. Hier werd gekozen voor vervanging door moeraseiken.
2012 plaatsing van de urnenwand
Om te kunnen inspelen op hedendaagse begraaf-culturen wordt in 2011 besloten om naast de reeds aanwezige urnengraven ook het bijzetten van urnen in een urnenwand te verwezenlijken. In 2012 wordt het eerste element met vier “kamers” geplaatst en in 2015 wordt dit met twee elementen aangevuld. In totaal biedt de wand nu met in totaal twaalf “kamers” gelegenheid tot plaatsen van urnen.
2013 Renovatie werkschuur
In het in 1953 op de uitbreiding van de begraafplaats gebouwde opbaarhuisje dat nu al langere tijd als werkschuur wordt gebruikt, werd intussen een eenvoudige scheidingswand geplaatst. De ruimte er achter wordt dan als een onderkomen en schaftruimte gebruikt. Ook worden nu enkele sanitaire voorzieningen aangebracht. In 2013 wordt deze werkschuur aangepast ten behoeve van een wat betere schaftruimte en onderkomen. De eerder genoemde scheidingswand wordt daarbij vervangen en alle nodige gereedschappen krijgen een eigen vaste bergplaats. De deuren aan de voorzijde worden vervangen en één van de kozijnen wordt gerepareerd. De sinds vele jaren op de begraafplaats aanwezige houten banken vroegen ook om een nader onderzoek. Zij zijn vervangen voor veel minder onderhoud vragende metalen exemplaren.
Meer over de geschiedenis en een aantal bijzondere graven alsmede personen die zich voor het behoud en onderhoud van de begraafplaats verdienstelijk hebben gemaakt staat beschreven in het in 2011 uitgegeven boekje Rondgang over de begraafplaats te Zwanenburg.
Het is verkrijgbaar door een e-mail te zenden naar graven@begraafplaatszwanenburg.nl dan wel schriftelijk via postbus 260 1160 AG te Zwanenburg. De prijs is € 10,00 Voor het eventueel verzenden wordt € 2,00 berekend. Bij verzending vragen wij wel een betaling vooruit.